آموزش نحوه گرفتن نوار قلب ECG؛ چگونه در خانه نوار قلب بگیریم؟

یکی از آزمایش‌های ساده‌ای که اغلب پزشکان قلب در مراجعه اول برای تشخیص برخی از بیماری‌ها تجویز می‌کنند، نوار قلب است. آیا تا به حال با خود فکر کرده‌اید که این تست را چگونه می‌گیرند؟ امروزه با پیشرفت علم و تکنولوژی دستگاه ECG در انواع متفاوت ساخته می‌شود. برخی از آن‌ها ابعاد کوچک و استفاده آسانی دارند و برخی دیگر سنگین‌تر هستند و در ابعاد بزرگ‌تری ساخته می‌شوند. مدل‌های جیبی و خانگی توسط برخی از بیماران در منزل به کار برده می‌شوند. با توجه به این عوامل تصمیم گرفتیم در این مقاله از وبلاگ زیواتک مطالبی در ارتباط با دستگاه الکتروکاردیوگرام و نحوه گرفتن نوار قلب با استفاده از این دستگاه ارائه دهیم.

نوار قلب چگونه است؟

عبارت نوار قلب برای همگی ما یک عبارت آشنا به حساب می‌آید. این آزمایش از قدیم مانند آزمایش‌های رایج خون از بیماران قلبی گرفته می‌شد. اگر تا‌به‌‌حال، نوار قلب را دیده باشید احتمالاً برایتان امواج ترسیم‌شده روی یک کاغذ شطرنجی آشنا باشد. در الکتروکاردیوگرام فعالیت‌های الکتریکی هر ضربان قلب نشان داده می‌شود.

در واقع این کاغذ شطرنجی، ضربان‌های قلب را به‌شکل امواج الکتریکی که از چند قسمت متفاوت تشکیل شده‌اند به نمایش در می‌آورد. در دستگاه‌های پیشرفته‌تر فعالیت الکتریکی امواج قلب به‌جای کاغذ، روی مانیتور نشان داده و ضبط می‌شود. اگر می‌خواهید با انواع متفاوت این دستگاه‌ها آشنایی بیشتری پیدا کنید، می‌توانید سری به مقاله بررسی و مقایسه انواع دستگاه نوار قلب بزنید.

چگونه در خانه نوار قلب بگیریم؟

گرفتن نوار قلب در منزل کاملا بدون درد و غیر تهاجمی است زیرا به پوست نفوذ نمی‌کند. نوار قلب در خانه توسط دستگاه‌های نوار قلب خانگی که شامل انواع دستگاه نوار قلب انگشتی و انواع دستگاه نوار قلب سینه چسب هستند صورت می‌گیرد. این دستگاه‌ها هیچ آسیبی به بیمار وارد نمی‌کنند و فقط در صورت استفاده از دستگاه نوار قلب خانگی سینه چسب ممکن است در برخی افراد به دلیل حساسیت پوستی باعث قرمزی پوست شود.

معرفی قسمت‌های اصلی دستگاه الکتروکاردیوگراف

گرفتن نوار قلب با دستگاه ECG به روش‌های متفاوتی انجام می‌شود. رایج‌ترین این روش‌ها که همه ما با آن آشنا هستیم، خوابیدن بیمار به شکل طاق‌باز است. برای ‌آنکه با این دستگاه‌ها نوار قلب بگیرید، ابتدا لازم است قسمت‌های متفاوت آن را بشناسید تا بتوانید به‌خوبی با آن‌ها کار کنید.

اولین قسمتی که در این دستگاه به چشمتان می‌خورد قطعاً صفحه کلید است. با توجه به آنکه دستگاه ECG در انواع متفاوتی ساخته می‌شود ممکن است صفحه کلید آن‌ها با یکدیگر متفاوت باشند. حتی اگر کلیدها از لحاظ شکل ظاهری نیز با یکدیگر فرق داشته باشند کلیدهایی با کارکرد ثابت در همه این دستگاه‌ها وجود دارد!

کلید روشن و خاموش از جمله کلیدهایی است که در همه دستگاه‌های نوار قلب به چشم می‌خورد. کلید بعدی کلیدی است که با استفاده از آن می‌توانید کارکرد دستگاه را روی دستی یا خودکار تنظیم کنید. جالب است مانند هواپیمایی می‌ماند که آن را روی خلبان خودکار تنظیم کرده‌اید!

اگر این کلید روی تنظیمات دستی فعال شود، اپراتوری که وظیفه گرفتن نوار قلب را دارد می‌تواند تعیین کند که از کدام لیدها اطلاعات گرفته شود. این در حالی است که اگر کلید روی تنظیمات اتوماتیک فعال باشد داده‌ها از هر ۱۲ لید گرفته خواهند شد. کلید بعدی کلید تنظیم سرعت است. با استفاده از این کلید می‌توان سرعت حرکت کاغذ را در اندازه‌های معینی تنظیم کرد. سرعت حرکت کاغذ معمولاً در این حالت 5، 25 یا ۵۰ میلی‌متر بر ثانیه است.

کلید بعدی برای تنظیم ضریب تقویت موج خروجی به کار می‌رود. با استفاده از این کلید اندازه موج‌هایی که روی کاغذ به نمایش در می‌آیند را تنظیم می‌کنند. علاوه بر آن برای فعال یا غیر‌فعال کردن فیلتر دستگاه الکتروکاردیوگراف نیز کلیدی در صفحه مخصوص وجود دارد.

اگر خاطرتان باشد گفتیم که اگر دستگاه را روی حالت دستی تنظیم کنید، اپراتور می‌تواند لیدهای مورد نظر را انتخاب کند. برای انتخاب این لیدها کلیدهایی روی صفحه کلید وجود دارند. البته اگر دستگاه روی حالت اتوماتیک باشد، این کلیدها کار نمی‌کنند و دستگاه به‌طور خودکار از هر ۱۲ لید اطلاعات می‌گیرد!

کلیدهای بعدی که تقریباً در همه دستگاه‌ها به چشم می‌خورند کلید شروع برای گرفتن نوار قلب از بیمار و کلید پایان برای اتمام کار است.

به غیر از کلیدهایی که شرح دادیم، اجزای دیگری در دستگاه‌های الکتروکاردیوگراف وجود دارند. از جمله آن‌ها می‌توانیم به اتصالات اشاره کنیم. اتصالات این دستگاه با استفاده از کابل برق، کابل اتصال لیدها و سیم زمین تکمیل می‌شوند. کابل برق، ولتاژ مورد نیاز برای دستگاه را تأمین می‌کند.

صفحه نمایش در برخی از دستگاه‌های جدید نوار قلب وجود دارد. بماند که در مدل‌های قدیمی خیلی اعتقادی به وجود صفحه نمایش نداشتند. صفحه‌های نمایش در مدل‌های LCD تک‌خطی، سیاه و سفید یا گرافیکی و در موارد پیشرفته‌تر LCD رنگی تولید می‌شوند.

سیستم بعدی، کاغذ مورد‌نیاز برای رسم داده‌ها را تأمین می‌کند. نام این سیستم، سیستم تغذیه کاغذ است. سیستم کاغذ دارای یک موتور DC است. برای تغییر سرعت کارکرد تغذیه کاغذ، ولتاژ آن را با استفاده از مدارهای کنترلی تغییر می‌دهند. تعدادی غلطک و چرخ‌دنده هم برای هدایت کاغذ از مخزن تا مقابل رسام و در نهایت خروج از دستگاه نوار قلب در آن تعبیه شده‌اند.

در قسمت مخزن، کاغذهایی که دستگاه برای چاپ نوار قلب احتیاج دارد، ذخیره می‌شود. شاید اینجا برایتان سؤالی پیش بیاید که اگر کاغذ تمام شود اپراتور چگونه متوجه خواهد شد؟ برای این مشکل نیز سنسور کاغذ را طراحی کرده‌اند. هنگامی که کاغذ در مخزن به اتمام برسد با استفاده از آلارم این سنسور، اپراتور مطلع می‌شود.

چه مواردی در نوار قلب مشخص می‌شود؟

تا اینجا با قسمت‌های متفاوت دستگاه الکتروکاردیوگراف آشنایی پیدا کرده‌اید. در نوار قلب، امواج الکتریکی قلب، ضخیم شدن دیواره عضلات قلب و الگوی غیر‌طبیعی تپش‌های قلب مشخص می‌شود. اگر حمله قلبی در فردی اتفاق بیفتد و او از آن مطلع نشود، با مشاهده نوار قلب وقوع این عارضه مشخص می‌شود. همچنین این نوار شطرنجی می‌تواند خون‌رسانی ضعیف به برخی از نواحی قلب را تشخیص دهد.

 اگر می‌خواهید اطلاعات بیشتری در این زمینه به دست بیاورید پیشنهاد می‌کنیم مقاله نوار قلب یا تست الکتروکاردیوگرام چیست را مطالعه کنید. در این مقاله اطلاعات کاملی در ارتباط با دستگاه ECG ارائه داده‌ایم. با مطالعه آن شناخت کاملی از کاربردهای این دستگاه به دست می‌آورید.

تعداد لیدهای دستگاه نوار قلب و کارکرد هر کدام

در دستگاه نوار قلب ۶ لید مخصوص اندام‌ها وجود دارد. برای دست راست، لید قرمز، دست چپ لید زرد، پای راست لید مشکی و برای پای چپ لید سبز را متصل می‌کنند. علاوه بر لید اندام‌ها ۶ لید هم مخصوص قفسه سینه است که در ادامه جایگاه هر کدام را به‌صورت جدا توضیح می‌دهیم:

V1. چهارمین فضای بین دنده‌ای در لبه راست استخوان جناق

V2. چهارمین فضای بین دنده‌ای در لبه سمت چپ استخوان جناق

V3. حد وسط بین لیدهای v2  و v4

V4. این لید پنجمین فضای بین دنده‌ای است و روی خط وسط ترقوه جای می‌گیرد

V5. در سطح افق v4  در خط قدامی زیر‌بغل قرار می‌گیرد

V6. در سطح افق لیدv4  و روی خط میانی زیر‌بغل قرار داده می‌شود

لیدهایی که به دست و پا متصل می‌شوند جزو لیدهای استاندارد دو‌قطبی و لیدهای تقویت شده هستند. لید اول تفاوت ولتاژ دست چپ و راست را ثبت می‌کند. لید دوم تفاوت ولتاژ بین پای چپ و دست راست را گزارش می‌دهد و در انتها لید سوم تفاوت ولتاژ بین پای چپ و دست چپ را روی نوار قلب به ثبت می‌رساند. لیدها اطلاعات کاملی را روی نوار قلب ثبت می‌کنند تا پزشک با مطالعه آن متوجه ناراحتی و بیماری‌های قلبی شود.

طریقه گرفتن نوار قلب در حالت طاق‌باز

همان‌طور که گفتیم اغلب نوار قلب را در حالت طاق‌باز از بیماران می‌گیرند. برای گرفتن نوار قلب در حالت طاق باز باید لیدهایی را به برخی از نواحی بدن بیمار متصل کنید. ابتدا از قفسه سینه شروع کنید. بهتر است ۵ خط روی سینه بیمار بکشید. خط اول را بین دنده چهارم و پنجم در سمت راست بدن بیمار بکشید. خط دوم باید قسمت سمت چپ سینه کشیده شود. بعد از کشیدن این خط محل خط آکزیلاری مشخص می‌شود. سپس در قسمت پهلوی چپ، خط آکزیلاری میانی را بکشید.

نحوه اتصال لیدها به بدن اهمیت بسیاری دارد. ابتدا باید نوارهایی که روی سر لیدها وجود دارند را فشار داده و سپس روی بدن بیمار قرار دهید. این کار با استفاده از مکشی که ایجاد می‌کند سبب چسبیده شدن لید روی بدن بیمار می‌شود. اگر بیمار مورد نظر مرد بود بهتر است موهای ناحیه سینه را اصلاح کند. در غیر این صورت باید حتماً از ژل برای اتصال لیدها روی قفسه سینه‌اش کمک بگیرید. برخی از پرسنل برای خانم‌ها از ژل استفاده نمی‌کنند. آن‌ها با استفاده از آب و خیس کردن محل موردنظر روی بدن بیمار، لیدها را می‌چسبانند‌.

نوبت به لیدهای سایر نواحی بدن می‌رسد. علاوه بر قفسه سینه، دست و پا هم لیدهای مخصوص به خود را دارند. لیدهای مخصوص دست و پا حاوی گیره هستند. شناسایی آن‌ها از طریق رنگ صورت می‌گیرد. لید قرمز باید به مچ دست راست بسته شود. قبل از اتصال آن به دست راست به قسمت‌های متفاوت لید قرمز نگاه کنید. داخل لید یک قسمت فلزی وجود دارد. قسمت فلزی باید به‌طرف داخل مچ دست قرار بگیرد.

 لید بعدی لید مشکی رنگ است. لید مشکی به پای راست وصل می‌شود. برای آنکه این قسمت را فراموش نکنید رمز آتش روی خاکستر را به ذهن خود بسپارید. یعنی لید قرمز دست راست، آتش است و خاکستر که همان پای راست است باید لید مشکی داشته باشد. به قسمت چپ بدن می‌رسیم. برای قسمت چپ بدن نیز عبارت «گنجشک روی درخت می‌نشیند» را به ذهن بسپارید.

 با توجه به این عبارت، لید سبز روی پای چپ متصل می‌شود و لید زرد نیز روی مچ دست چپ قرار می‌گیرد. تبریک می‌گوییم به‌راحتی توانستید لیدها را در جای درست خود نصب کنید. حال می‌توانید دکمه شروع دستگاه را زده و اقدام به گرفتن نوار قلب کنید. اگر برای تفسیر نوار قلب به کمک احتیاج داشتید، می‌توانید به مقاله تفسیر نوار قلب مراجعه کنید.

چه زمانی لازم است تست نوار قلب در منزل صورت بگیرد؟

همه بیماران توانایی مراجعه به مراکز تست نوار قلب را ندارند. برخی از آن‌ها ترجیح می‌دهند تست‌های قلبی در منزل از آن‌ها گرفته شود. برخی از افراد مسن که توانایی رفت‌و‌آمد به آزمایشگاه‌ها یا مطب دکتر را ندارند نیز ترجیحاً دستگاه نوار قلب خانگی را انتخاب می‌کنند. همان‌طور که می‌دانید نوار قلب مدت زمان کوتاهی دارد.

 گاهی اوقات نیاز است که در بیشتر ساعات شبانه‌روز از بیمار نوار قلب گرفته شود. در این صورت پزشک استفاده از دستگاه هولتر نوار قلب را برای بیمار توصیه می‌کند. این دستگاه معمولاً به یک قسمت از لباس بیمار متصل شده و به‌طور شبانه‌روز ریتم قلب بیمار را بررسی می‌کند. سپس بیمار با مراجعه به پزشک دستگاه را به او تحویل می‌دهد. این دستگاه‌ها وزن کمی دارند و بیمار به آسانی می‌تواند آن را حمل کند.

سخن پایانی

در این مقاله نحوه گرفتن نوار قلب را از ابتدا برایتان شرح دادیم. همچنین گفتیم که قبل از این کار لازم است قسمت‌های متفاوت دستگاه ECG را بشناسید تا بتوانید به‌راحتی با آن‌ها کار کنید. اگر توانایی این کار را نداشتید، از پرسنل پزشکی کمک بخواهید.