اگر شما هم مانند اکثر مردم فکر می‌کنید که بیماری قلبی گسترش چندانی ندارد و به ندرت پیش می‌آید، باید بگوییم که کاملاً اشتباه می‌کنید! بیماری‌های قلبی و عروقی علت اصلی مرگ و میر مردان و زنان در سراسر جهان است. بیماری‌های قلبی انواع مختلفی دارند و شایع ترین علت بروز این بیماری‌ها، باریک شدن یا انسداد عروق کرونر است. اما پزشکان چگونه می‌توانند از وجود بیماری‌های قلبی اطمینان حاصل کنند؟ اختراع و توسعه دستگاه الکتروکاردیوگراف (ECG یا EKG) تحولی عظیم در مطالعه بیماری قلبی و درمان آن‌ها ایجاد کرده است. تست نوار قلب امروز به یکی از رایج‌ترین تست‌های مورد استفاده در ارزیابی بیماران قلب تبدیل شده است. در این مطلب می‌خواهیم با این دستگاه کاربردی و مهم علم پزشکی آشنا شویم و دریابیم که دستگاه الکتروکاردیوگراف چیست و چگونه کار می‌کند. با ما همراه باشید.

الکتروکاردیوگراف یا دستگاه نوار قلب چیست؟

الکتروکاردیوگراف (EKG) یا (ECG) یا دستگاه نوار قلب، دستگاهی است که به‌صورت گرافیکی فعالیت الکتریکی عضلات قلب را ثبت می‌کند. از این دستگاه برای تشخیص ضربان قلب طبیعی و غیر‌طبیعی استفاده می‌شود. این دستگاه برای اولین بار در اوایل دهه 1900 اختراع شد و به یک دستگاه تشخیص پزشکی مهم تبدیل شد.

عملکرد دستگاه EKG به توانایی قلب در تولید سیگنال‌های الکتریکی بستگی دارد. قلب از چهار حفره تشکیل شده است که این حفره‌ها به شکل دو پمپ کنار هم عمل می‌کنند. پمپ سمت راست خون برگشتی از بدن را دریافت و به ریه‌ها پمپاژ می‌کند. پمپ سمت چپ خون را از ریه‌ها می‌گیرد و آن را به بقیه بدن پمپاژ می‌کند. هر پمپ از دو محفظه، یک دهلیز و یک بطن تشکیل شده است. دهلیز خون ورودی را جمع‌آوری می‌کند و هنگامی که منقبض می‌شود، خون را به بطن منتقل می‌کند. هنگامی که بطن منقبض می‌شود، خون از قلب خارج می‌شود.

عمل پمپاژ قلب توسط ناحیه ضربان‌ساز یا گره سینوسی دهلیزی که در دهلیز راست قرار دارد تنظیم می‌شود. یک تکانه الکتریکی در این ناحیه با انتشار یون‌های کلسیم، یون‌های سدیم و یون‌های پتاسیم در غشای سلول‌ها ایجاد می‌شود. تکانه ایجاد‌شده در اثر حرکت این یون‌ها، ابتدا به دهلیزها منتقل می‌شود و باعث انقباض آن‌ها و فشار خون به داخل بطن‌ها می‌شود. پس از حدود 150 میلی‌ثانیه، تکانه به سمت بطن‌ها حرکت می‌کند و باعث انقباض آن‌ها و پمپاژ خون از قلب می‌شود. با دور شدن تکانه از حفره‌های قلب، این بخش‌ها آرام و رها می‌شوند.

استفاده از دستگاه الکتروکاردیوگراف یا دستگاه نوار قلب به پزشکان اجازه می‌دهد تا ولتاژ نسبی این تکانه‌ها را در موقعیت‌های مختلف قلب اندازه‌گیری کنند. تست نوار قلب به این دلیل می‌تواند تکانه‌ها را اندازه‌گیری کند که بدن رسانای خوبی برای جریان الکتریکی است. هنگامی که یک پتانسیل الکتریکی در بخشی از قلب ایجاد می‌شود، جریان الکتریکی به سطح بدن در یک منطقه خاص هدایت می‌شود. الکترودهای متصل به بدن در این نواحی امکان اندازه‌گیری این جریان‌ها را فراهم می‌کنند.

سیگنال‌های الکتریکی اندازه‌گیری‌شده توسط دستگاه ECG فازهای مختلفی از ضربان قلب را نشان می‌دهند. هر بار که قلب می‌تپد، سه موج مجزا در دستگاه الکتروکاردیوگراف تولید می‌کند. اولین پالسی که دیده می‌شود، موج P نامیده می‌شود. این موج، سیگنال الکتریکی تولید‌شده توسط ضربان‌ساز را اندازه‌گیری می‌کند. پالس بعدی بزرگ‌ترین سیگنال است و مجموعه QRS نامیده می‌شود. این بخش از نمودار نشان‌دهنده سیگنال الکتریکی‌ای است که بر اثر آرام و رها شدن دهلیز‌ها و انقباض بطن‌ها ایجاد می‌شود. تکمیل چرخه با موج T اتفاق می‌افتد که نشان‌دهنده شل شدن یا رپولاریزاسیون بطن‌ها است. صدای مشخصه ضربان قلب با کمپلکس QRS و موج T مطابقت دارد.

جهت مشاهده و خرید دستگاه نوارقلب انگشتی (خانگی) اینجا کلیک کنید.

دستگاه الکتروکاردیوگراف چه اطلاعاتی را اندازه‌گیری می‌کند؟

نوار قلب که به‌کمک دستگاه الکتروکاردیوگراف به دست می‌آید، داده‌های مفیدی را ارائه می‌دهد و می‌تواند به تشخیص مشکلات مختلف مربوط به عملکرد قلب کمک کند. در زیر به کاربرد دستگاه نوار قلب می‌پردازیم:

1. یکی از مهم‌ترین تشخیص‌هایی که به‌کمک دستگاه الکتروکاردیوگراف می‌توان انجام داد، بررسی ضربان قلب است که می‌تواند با اندازه‌گیری فاصله بین پیک‌ها تعیین شود.
2. تشخیص برخی مشکلات پزشکی نیز به‌کمک ماشین نوار قلب امکان‌پذیر است؛ به‌عنوان مثال، در بیماران مبتلا به فشار خون بالا، دامنه کمپلکس QRS به‌طور قابل‌توجهی افزایش می‌یابد.
3. تعادل برخی مواد شیمیایی در بدن را نیز می‌توان با دستگاه EKG تشخیص داد، زیرا دامنه سیگنال‌ها به سطح مواد شیمیایی در بدن مرتبط است.
4. وجود آسیب در قلب را می‌توان با تغییر شکل در موج Q مشاهده کرد.
5. مفیدترین ویژگی ECG توانایی آن در تشخیص و توصیف آریتمی یا ضربان قلب غیر‌طبیعی است. دستگاه‌های الکتروکاردیوگراف معروف به هولتر مانیتور، یکی از انواع دستگاه نوار قلب، برای این تشخیص‌ها قابل‌استفاده هستند.
6. در نهایت می‌توان از دستگاه نوار قلب برای مشاهده انسداد در شریان‌ها استفاده کرد. این معمولاً با جست‌وجوی یک بخش فرورفته بین امواج S و T انجام می‌شود.

علت انجام نوار قلب با دستگاه ECG چیست؟

پزشکان از دستگاه الکتروکاردیوگراف برای موارد زیر استفاده می‌کنند:

1. تشخیص علت درد قفسه سینه، تپش قلب، تنگی نفس، بی‌حالی، سرگیجه یا غش کردن بیمار؛
2. بررسی میزان مؤثر بودن داروها و درمان‌های قبلی؛
3. بررسی طبیعی یا غیرطبیعی بودن ضربان قلب و تعیین الگوی آن‌ها؛
4. اطمینان از سلامت قلب پیش از انجام جراحی‌های مختلف؛
5. بررسی ضخیم شدن عضلات دیواره قلب؛
6. پی بردن به حمله و سکته‌های قلبی که بیمار اخیراً تجربه کرده و تأثیرات آن هنوز باقی مانده؛
7. تشخیص قسمت‌هایی از قلب که نمی‌توانند به مقدار کافی خون‌رسانی کنند؛
8. تشخیص اختلالات الکترولیتی بدن.

دستگاه الکتروکاردیوگراف از چه بخش‌هایی تشکیل شده است؟

قسمت‌های اصلی دستگاه ECG عبارتند از:

1. صفحه‌ کلید که شامل کلید روشن و خاموش دستگاه، کلید کنترل سرعت کاغذ، کلید انتخاب اتوماتیک یا دستی بودن عملکرد دستگاه، کلید کنترل ضریب تقویت موج ترسیمی روی کاغذ نوار قلب، کلید فیلتر دستگاه، کلید تنظیم و انتخاب لیدها، کلید کنترل و تنظیم صدای دستگاه؛
2. سیم‌های اتصال دستگاه که عبارتند از سیم برق، سیم ارت (اتصال به زمین) و کابل اتصال لیدها؛
3. مانیتور یا صفحه نمایش دستگاه؛
4. صفحه تبدیل ولتاژ برای تبدیل کردن ولتاژ برق شهری به ولتاژ مجاز برای دستگاه؛
5. باتری؛
6. پرینتر یا چاپگر برای چاپ منحنی‌ها روی نوار قلب؛
7. کابل فن؛
8. مدار الکتریکی محافظ تقویت‌کننده؛
9. الکترودهای ثبت‌کننده‌ سیگنال؛
10. سیستم انتقال داده‌‌ها و ذخیره و پردازش؛
11. فیش‌های رابط؛

آشنایی با انواع دستگاه نوار قلب

دستگاه الکتروکاردیوگراف به‌طور کلی در انواع تک کاناله، دو، سه، شش و دوازده کاناله در بازار وجود دارد که هر‌یک کارایی خاص خود را دارند. دستگاه‌های تک‌کاناله نوار قلب تنها می‌توانند فعالیت‌های دسته‌ای از لیدها را نسبت به زمان ثبت کنند، در حالی که دستگاه‌های چندکاناله‌ نوار قلب این امکان را دارند که فعالیت الکتریکی بیش از یک لید را به‌طور هم‌زمان اندازه‌گیری و سپس آن را نسبت به زمان ثبت کنند.

خرید بهترین دستگاه الکتروکاردیوگراف 

اکنون که با دستگاه نوار قلب آشنا شدیم و به انواع آن پرداختیم، مهم‌ترین سؤالی که به وجود می‌آید ویژگی‌های یک دستگاه نوار قلب خوب است. برای خرید دستگاه الکتروکاردیوگراف، به موارد زیر دقت داشته باشید:

1. کم بودن میزان نویز دستگاه؛
2. آسان بودن کار با دستگاه و کاربر پسند بودن آن؛
3. اتصال آسان دستگاه به کامپیوتر؛
4. ذخیره کردن اطلاعات دریافتی؛
5. تفسیر کردن دقیق سیگنال‌ها؛
6. استفاده از دومنبع تغذیه برق شهری و باتری؛
7. بالا بودن کیفیت چاپ پرینتر دستگاه؛
8. داشتن تأییدیه‌های بهداشتی ضروری؛
9. خدمات پس از فروش حرفه‌ای و مناسب؛

کلام آخر

با افزایش میزان مرگ‌و‌میر‌های ناشی از بیماری‌های قلبی، متخصصان و دانشمندان هر روز در تلاشند تا بتوانند از بروز خطرات قلبی جلوگیری کنند. دستگاه نوار قلب یا دستگاه الکتروکاردیوگراف یکی از اختراعاتی است که توانسته کمک بسیاری در تشخیص بیماری‌های قلبی و جلوگیری از حملات قلبی داشته باشد. این دستگاه امروزه یکی از ابزارهای ضروری در بیمارستان‌ها و کلینیک‌ها محسوب می‌شود. در این مطلب با انواع دستگاه اکتروکاردیوگراف (دستگاه نوار قلب) آشنا شدیم و به بررسی عملکرد و مزایای آن پرداختیم. امیدواریم با انتخاب بهترین دستگاه الکتروکاردیوگراف تجربه‌ای دقیق از ثبت نوار قلب داشته باشید.