عوارض و علائم کلسترول بالا به همراه راه‌های درمان آن

کلسترول بالا با بسیاری از مشکلات سلامتی دیگر ارتباط تنگاتنگی دارد و می‌تواند باعث شروع برخی مشکلات جدی شود (مانند بیماری عروق کرونر). البته کلسترول بالا ممکن است در نتیجه سایر بیماری‌ها، به ویژه بیماری‌هایی که باعث التهاب در بدن شما می شوند (مانند لوپوس) نیز رخ دهد. افراد مبتلا به کلسترول بالا معمولاً دچار فشار خون بالا نیز می‌شوند. در این مطلب از زیواتک تصمیم داریم به بررسی عوارض و علائم کلسترول بالا و راه‌های درمان آن بپردازیم. با ما همراه باشید.

کلسترول بالا چیست؟

کلسترول بالا وضعیتی است که در آن میزان لیپیدها (چربی‌ها) در خون بیش از حد است. به این وضعیت هیپرلیپیدمی یا هیپرکلسترولمی نیز می‌گویند.

بدن برای عملکرد صحیح به مقدار مناسبی از لیپیدها نیاز دارد. اگر چربی‌های زیادی در بدن وجود داشته باشد، بدن نمی‌تواند از همه آنها استفاده کند. چربی‌های اضافی شروع به جمع شدن در شریان‌ها می‌کنند. این چربی‌ها با سایر مواد در خون شما ترکیب می‌شوند و پلاک‌ها (رسوبات چربی) را تشکیل می‌دهند.

پلاک‌ها ممکن است سال‌ها مشکلی ایجاد نکند، اما با گذشت زمان، بی‌صدا و بدون هیچ علامتی در داخل رگ‌ها بزرگ‌تر و بزرگ‌تر می‌شوند. به همین دلیل است که کلسترول بالای درمان نشده خطرناک است.

تنها راه تشخیص کلسترول بالا از طریق آزمایش خون است.  انجام آزمایش خون به راحتی نشان می‌دهد که چه مقدار لیپید در خون در گردش است. آنچه که به عنوان کلسترول بالا در نظر گرفته می‌شود، بستگی به سن، جنس و سابقه بیماری قلبی دارد.

کلسترول خوب و کلسترول بد

لیپیدها انواع مختلفی دارند. اصلی‌ترین‌هایی که احتمالاً در مورد آن‌ها بیشتر شنیده‌اید «کلسترول خوب» و «کلسترول بد» هستند.

کلسترول خوب، لیپوپروتئین با چگالی بالا HDL است. HDLها کلسترول را به کبد منتقل می‌کنند. کبد، سطح کلسترول را متعادل نگه می‌دارد و کلسترول کافی برای تامین نیازهای بدن را تولید می‌کند و بقیه را از بین می‌برد. شما باید HDL کافی برای انتقال کلسترول به کبد داشته باشید. اگر HDL خیلی پایین باشد، کلسترول زیادی در خون شما در گردش است.

کلسترول بد، لیپوپروتئین با چگالی کم LDL است. این نوع کلسترول است که باعث ایجاد پلاک در شریان‌های شما می‌شود. داشتن LDL بیش از حد می‌تواند به مرور زمان منجر به بیماری قلبی شود.

چه زمانی باید کلسترول خون را چک کرد؟

کلسترول بالا می‌تواند در دوران کودکی یا نوجوانی شروع شود. به همین دلیل است که دستورالعمل‌های فعلی سلامت، شروع غربالگری را در دوران کودکی توصیه می‌کنند.

- کودکان و نوجوانان: از سن ۹ سالگی باید هر پنج سال یک بار کلسترول خون چک شود. کودکی که والدینش کلسترول بالا یا سابقه مشکلات قلبی دارند، ممکن است زودتر از سایرین با مشکل کلسترول مواجه شوند.

- مردان: تا سن ۴۵ سالگی میبایست هر پنج سال یکبار کلسترول خون چک شود. از سن ۴۵ تا ۶۵ سالگی، هر یک تا دو سال یکبارو بعد از ۶۵ سالگی، هر سال آزمایش انجام شود.

- افرادی که در بدو تولد زن هستند: تا سن ۵۵ سالگی باید هر پنج سال یکبار آزمایش کلسترول انجام شود. از سن ۵۵ تا ۶۵ سالگی، هر یک تا دو سال یکبار معاینه شوید. بعد از ۶۵ سالگی، هر سال آزمایش را انجام دهید.

اینها دستورالعمل‌های کلی هستند. قطعاً پزشک شما بهتر می‌تواند زمان دقیق آزمایش را برای شما توصیه کند. به عنوان مثال، فردی ۲۰ ساله با کلسترول بالا، ممکن است برای مدتی نیاز به آزمایش‌های سالانه داشته باشد. افراد مبتلا به سایر عوامل خطر بیماری قلبی نیز ممکن است نیاز به آزمایشات مکرر داشته باشند.

علل کلسترول بالا

سبک زندگی و ژنتیک، هر دو در ایجاد کلسترول بالا نقش دارند. سبک زندگی نادرست که باعث بالا رفتن کلسترول می‌شود شامل موارد زیر است:

- استعمال دخانیات و تنباکو: سیگار کشیدن «کلسترول خوب» HDL را کاهش و «کلسترول بد» LDL را افزایش می‌دهد.

- استرس زیاد: استرس باعث تغییرات هورمونی می‌شود که این تغییرات موجب می‌شوند بدن، کلسترول بیشتری تولید کند.

- نوشیدن الکل: الکل زیاد کلسترول کلی را در بدن افزایش می‌دهد.

- تحرک نداشتن: فعالیت بدنی مانند ورزش‌های هوازی باعث بهبود میزان کلسترول خون می‌شود. اگر کارمند هستید و زیاد پشت میز می‌نشینید یا در اوقات فراغت تحرک کافی ندارید، بدن شما به اندازه کافی «کلسترول خوب» تولید نمی کند.

- رژیم غذایی: برخی از غذاها ممکن است کلسترول شما را افزایش یا کاهش دهند. برای اطلاع از رژیم غذایی مناسب، حتماً با یک متخصص تغذیه مشورت کنید.

علائم کلسترول بالا

کلسترول بالا برای اکثر افراد هیچ علامتی ایجاد نمی‌کند. ممکن است یک دونده دوی ماراتن باشید و کلسترول بالایی داشته باشید! تا زمانی که کلسترول بالا باعث ایجاد مشکلات دیگری در بدن شما نشود، علائمی را احساس نخواهید کرد.

کلسترول بالا خطر ابتلا به بیماری‌هایی مانند بیماری شریان محیطی، فشار خون بالا و سکته را افزایش می‌دهد. کلسترول بالا در میان افراد مبتلا به دیابت رایج است.

عوارض کلسترول بالا چیست؟

با گذشت زمان، کلسترول بالا منجر به ایجاد پلاک در داخل رگ‌های خونی می‌شود. این تجمع پلاک، آترواسکلروز (atherosclerosis) نامیده می‌شود. افراد مبتلا به آترواسکلروز در معرض بیماری‌های مختلف و زیادی هستند. این امر به دلیل آن است که رگ‌های خونی کار مهمی را در سراسر بدن انجام می‌دهند. بنابراین، وقتی مشکلی در یکی از رگ‌های خونی وجود دارد، یک اثر موج‌دار به کل بدن وارد می‌شود.

شما می توانید رگ های خونی خود را شبکه پیچیده ای از لوله ها در نظر بگیرید که جریان خون را در بدن شما حفظ می کنند. پلاک مانند زباله‌دانی است که لوله‌های خانه را مسدود می‌کند و سرعت تخلیه دوش را کاهش می‌دهد. پلاک به دیواره داخلی رگ های خونی شما می چسبد و میزان جریان خون را محدود می کند.

وقتی کلسترول بالایی دارید، در داخل رگ‌های خونی پلاک تشکیل می‌شود. هر چه درمان را عقب بیندازید، پلاک بزرگتر می‌شود. با بزرگتر شدن پلاک، رگ‌های خونی باریک یا مسدود می‌شوند. رگ‌های خونی مانند یک لوله آب نیمه مسدود، ممکن است همچنان برای مدت طولانی کار کنند، اما کارایی قبل را نداشته باشند.

کلسترول بالا با توجه به میزان انسداد رگ‌های خونی، خطر ابتلا به بیماری‌های دیگر را افزایش می‌دهد. در ادامه با عوارض ناشی از کلسترول بالا بیشتر آشنا خواهیم شد.

۱- بیماری عروق کرونر (CAD)

بیماری عروق کرونر (CAD) به نام بیماری عروق کرونر قلب (CHD) یا بیماری ایسکمیک قلب هم شناخته می‌شود. این بیماری در بین مردم به نام "بیماری قلبی" شناخته می‌شود. CAD شایع ترین شکل بیماری قلبی و عامل اصلی مرگ و میر است.

بیماری عروق کرونر زمانی اتفاق می‌افتد که آترواسکلروز، عروق کرونر را تحت تاثیر قرار دهد. این رگ‌های خونی هستند که خون را به قلب می‌برند. وقتی قلب خون کافی دریافت نمی‌کند، ضعیف‌تر می‌شود و آن‌طور که باید کار نمی کند. بیماری عروق کرونر می‌تواند منجر به حمله قلبی یا نارسایی قلبی شود.

چیزی که بسیاری از مردم از آن مطلع نیستند، این است که بیماری عروق کرونر می‌تواند جوانان را هم تحت تاثیر قرار دهد. در واقع، از هر ۵ نفری که به دلیل بیماری عروق کرونر فوت می‌کنند، ۱ نفر زیر ۶۵ سال سن دارد. به همین دلیل مهم است که کنترل کلسترول خود را از سنین پایین آغاز کنید. با گذشت زمان، پلاک می‌تواند بدون هیچ علائمی در شریان‌های کرونر شما ایجاد شود. بسیاری از مردم تا زمانی که دچار درد قفسه سینه (آنژین صدری) یا نشانه دیگری از حمله قلبی نشوند، متوجه نمی‌شوند که کلسترول بالایی دارند.

۲- بیماری شریان کاروتید

وقتی آترواسکلروز بر شریان‌های کاروتید تأثیر می‌گذارد، به آن بیماری شریان کاروتید (Carotid artery disease) می‌گویند. شریان‌های کاروتید، خون را به قسمت بزرگ و جلویی مغز می‌برند. وقتی پلاک، این شریان‌ها را باریک می‌کند، مغز نمی‌تواند خون غنی از اکسیژن کافی دریافت کند.

بیماری شریان کاروتید می‌تواند منجر به حمله ایسکمیک گذرا (سکته ناقص) یا سکته شود.

۳- بیماری شریان محیطی (PAD)

وقتی آترواسکلروز بر شریان‌های پا یا بازو تأثیر می‌گذارد، بیماری شریان محیطی (PAD) نامیده می‌شود. شریان های پاها و بازوها شریان‌های "محیطی" هستند زیرا از قلب و مرکز بدن دور هستند. PAD در ناحیه پا شایع‌تر است اما می‌تواند در بازوها نیز رخ دهد.

بیماری شریان محیطی، خطرناک است زیرا اغلب هیچ علامتی ایجاد نمی‌کند. ممکن است در نهایت زمانی که یک شریان محیطی حداقل 60 درصد مسدود شده باشد، علائم را احساس کنید. یک علامت کلیدی لنگیدن متناوب پاهاست. در واقع نوعی گرفتگی پاست  که وقتی در حال حرکت هستید، شروع می شود اما پس از استراحت متوقف می‌شود. این نشانه کاهش جریان خون ناشی از رشد پلاک در شریان است.

بیماری شریان محیطی با بیماری عروق کرونر CAD یکسان نیست، اما این دو بیماری به هم مرتبط هستند. افرادی که یکی از این دو بیماری را دارند، احتمالاً بیماری دیگر را نیز دارند.

۴- فشار خون بالا

فشار خون بالا (پر فشاری خون) و کلسترول بالا با هم مرتبط هستند. پلاک کلسترول و کلسیم باعث سفت و باریک شدن شریان‌ها می‌شود. بنابراین، قلب باید برای پمپاژ خون از طریق آنها بسیار سخت‌تر فشار بیاورد. در نتیجه فشار خون بالا می‌رود.  فشار خون بالا و کلسترول بالا دو عامل اصلی بیماری قلبی هستند.

راه‌های درمان کلسترول بالا

مراجعه به پزشک برای کاهش کلسترول و مصرف دارو بهترین راه برای کنترل وضعیت بدن است، اما تغییر سبک زندگی می‌تواند به بهتر عمل کردن این داروها کمک کند. تغییرات سبک زندگی برای مدیریت کلسترول بالا و فشار خون بالا بسیار مهم است. برخی از این تغییرات عبارتند از:

- مصرف چربی اشباع شده و چربی ترانس را به حداقل برسانید: فست فودها حاوی مقادیر بالایی از چربی اشباع شده و چربی ترانس باشند. اما حتی غذاهای سنتی رستوران‌ها نیز با توجه به نحوه پخت آن‌ها می‌توانند سرشار از چربی اشباع باشند.

- غذاهای سرخ شده و غذاهای فرآوری شده کمتر بخورید: این غذاها شامل دسرها و تنقلات از پیش بسته‌بندی مانند پفک، چیپس و ...  شده است.

- مصرف سدیم (نمک) را به حداقل برسانید: بعضی از غذاها نمک پنهان دارند. خواندن برچسب مواد غذایی در فروشگاه مهم است. در تهیه غذاهای خانگی نیز مصرف نمک را به حداقل برسانید.

- سیگار و استفاده از دخانیات را متوقف کنید: سیگار عامل خطر اصلی بیماری قلبی و مشکلات عروق خونی و همچنین کلسترول بالا است.

- ورزش را به صورت منظم انجام دهید: فعالیت و تحرک می‌تواند به کاهش کلسترول بالا و بروز بیماری‌های قلبی کمک می‌کند، برای اطلاعات بیشتر می‌توانید مقاله ورزش‌های مفید و مضر برای قلب را در بلاگ زیواتک مطالعه کنید.

سوالات متداول درباره عوارض و علائم کلسترول بالا

چگونه می‌توان کلسترول را کنترل کرد؟

برای کنترل کلسترول، می‌توانید از رژیم غذایی سالم استفاده کنید که شامل مواردی مانند مصرف میوه‌ها و سبزیجات فراوان، کاهش مصرف چربی‌های اشباع شده و ورزش منظم است. همچنین، ممکن است لازم باشد داروهای تجویز شده توسط پزشک خود را مصرف کنید.

آیا تنها افراد مسن مبتلا به کلسترول بالا هستند؟

خیر، کلسترول بالا می‌تواند در هر سنی اتفاق بیفتد. اما، با افزایش سن، خطر ابتلا به کلسترول بالا و بیماری‌های قلبی عروقی افزایش می‌یابد.

آیا کلسترول بالا تاثیری روی سلامتی قلب دارد؟

بله، کلسترول بالا می‌تواند خطر بیماری‌های قلبی عروقی مانند آنژین صدری و سکته قلبی را افزایش دهد.