آنژیوگرافی عروق قلبی یا آنژیوگرافی عروق کرونری یکی از روش‌های تشخیصی حیاتی در زمینه بیماری‌های قلبی و عروقی است. آنژیوگرافی توموگرافی کامپیوتری یا همان سی تی آنژیوگرافی آزمایشی است که از اشعه ایکس برای ارائه تصاویر دقیق از قلب و رگ‌های خونی که به قلب، ریه، مغز، کلیه‌ها، سر، گردن، پاها و بازوها می‌روند، استفاده می‌کند. این آزمایش می‌تواند نواحی باریک یا مسدود شده رگ‌های خونی را نشان دهد. قبل از سال‌های اخیر، آنژیوگرافی تنها روشی بود که برای مشاهده عروق کرونر و تشخیص بیماری‌های قلبی مورد استفاده قرار می‌گرفت. با استفاده از دستگاه‌های رادیولوژی مانند سی‌تی اسکن، تنها امکان مشاهده رسوبات کلسیم در عروق وجود داشت که نشانه مهمی از وجود پلاک چربی در دیواره عروق یا "آتروسکلروزیس" بود. اما با پیشرفت علم رادیولوژی و تولید دستگاه‌های پیشرفته مانند سی‌تی اسکن و MRI، امکان مشاهده اجزای ریز داخل قلب مثل عروق کرونر به ویژه با استفاده از دستگاه‌های جدید سی تی اسکن فراهم شده است. در این مقاله از زیواتک، به بررسی دقیق هر 2 روش آنژیوگرافی و سی تی آنژیوگرافی و تفاوت‌های این دو می‌پردازیم.
آنژیوگرافی عروق قلبی یا آنژیوگرافی عروق کرونری (Coronary Angiography) یکی از روش‌های تشخیصی حیاتی در زمینه بیماری‌های قلبی و عروقی است. این روش تاریخچه‌ای طولانی دارد و با گذر زمان، بهبودها و پیشرفتهای فراوانی کسب کرده است. شروع آنژیوگرافی عروق قلبی در ایران به سال 1360 برمی‌گردد و از آن زمان به دلیل پیشرفتهای فناوری و روش‌های جدید، این روش بهبود یافته و به یکی از عمل‌های متداول و کم‌خطر در زمینه تشخیص و درمان بیماری‌های قلب و عروق تبدیل شده است. قبل از سال‌های اخیر، آنژیوگرافی تنها روشی بود که برای مشاهده عروق کرونر و تشخیص بیماری‌های قلبی مورد استفاده قرار می‌گرفت. با استفاده از دستگاه‌های رادیولوژی مانند سی‌تی اسکن، تنها امکان مشاهده رسوبات کلسیم در عروق وجود داشت که نشانه مهمی از وجود پلاک چربی در دیواره عروق یا "آتروسکلروزیس" بود. اما با پیشرفت علم رادیولوژی و تولید دستگاه‌های پیشرفته مانند سی‌تی اسکن و MRI، امکان مشاهده اجزای ریز داخل قلب مثل عروق کرونر به ویژه با استفاده از دستگاه‌های جدید سی تی اسکن فراهم شده است. در ادامه این مقاله از زیواتک، به بررسی دقیق هر 2 روش آنژیوگرافی و سی تی آنژیوگرافی و تفاوت‌های این دو می‌پردازیم.
در میان روش‌های مختلف تشخیص گرفتگی رگ‌های قلب، آنژیوگرافی به عنوان یک روش استاندارد برای تشخیص شناخته می‌شود که به متخصصان قلب این امکان را می‌دهد تا محل و شدت تنگی یا انسداد در شریان‌های قلبی را مشخص کنند. آنژیوگرافی عروق کرونر علاوه بر تشخیص قطعی ابتلا به بیماری گرفتی عروق قلب، همزمان برنامه درمانی نیز تعیین می‌شود.
در آنژیوگرافی عروق کرونر، بیمار به بخش آنژیوگرافی یا به اصطلاح "کت لب" (CAT Lab) منتقل و در آن جا بستری می‌شود. در ابتدا، پس از انجام آزمایش‌های اولیه مانند اندازه‌گیری عملکرد کلیه و بررسی میزان رقیق بودن خون، آنژیوگرافی از طریق یکی از عروق ناحیه کشاله ران یا مچ دست انجام می‌شود. آنژیوگرافی از طریق مچ دست نسبت به روش کشاله ران هم کم خطرتر است و هم برای بیمار راحت‌تر است اما این کار نیاز به مهارت بیشتر پزشک دارد. سپس با استفاده از یک لوله بلند و باریک، ماده حاجب آنژیوگرافی به داخل عروق قلب و سایر رگ‌های بدن تزریق می‌شود. سپس توسط دستگاه آنژیوگرافی (که اساساً یک دستگاه تولید کننده اشعه ایکس است) تصاویر داخل عروق و حفره‌های قلب (خانه‌های قلب) ثبت می‌شود.
در موارد زیر حتماً قبل از آنژیوگرافی به پزشک اطلاع دهید:
شاید تصور کنید که آنژیوگرافی پروسیجری سخت و دردناک است؛ اما در بیشتر موارد، آنژیوگرافی بدون بیهوشی انجام می‌شود و بیمار دردی احساس نمی‌کند. فقط ممکن است در محلی که کاتتر در آن قرار می‌گیرد، فشاری احساس کنید. محل آنژیوگرافی نیز ممکن است یک تا دو روز دچار کبودی و درد مختصر باشد.
همچنین ممکن است پس از تزریق حاجب، احساس گُر گرفتگی یا احساس گرما کنید.
پس از انجام آزمایش، کاتتر خارج می‌شود. ممکن است برای جلوگیری از خونریزی فشار محکمی را در محل قرار دادن کاتتر احساس کنید. اگر کاتتر در کشاله ران شما قرار داده شود، از شما خواسته می‌شود تا چند ساعت پس از آزمایش به پشت دراز بکشید تا از خونریزی جلوگیری شود. این موضوع ممکن است باعث احساس ناراحتی خفیف درناحیه کمر شود.
آنژیوگرافی عروق کرونر در موارد زیر انجام می‌شود:
نتیجه غیر طبیعی آنژیوگرافی ممکن است به این معنی باشد که فرد بیمار دچار مسدود شدن شریان شده است. این آزمایش می‌تواند نشان دهد که چه تعداد از عروق کرونر مسدود شده‌اند، کجا مسدود شدگی عروق وجود دارد و شدت گرفتگی‌ها چقدر است.
پس از آنژیوگرافی، درمان با توجه به نتایج به دست آمده از آن انجام می‌شود که به سه شکل است:
در بعضی موارد، پزشک بعد از آنژیوگرافی تصمیم به درمان بیماری قلبی با داروهای قلبی می‌گیرد. اگر میزان انسداد عروق کرونر کم باشد یا به علت شدت درگیری عروق کرونر، پزشک متخصص قلب نتواند از بالن، استنت و یا عمل جراحی استفاده کند، بهترین راهکار درمان گرفتگی عروق قلب، تجویز دارو است. داروهای قلبی که امروزه تولید می‌شوند، از نظر کیفیت تایید شده هستند و می‌توانند در طولانی‌مدت نتایجی مشابه استنت و عمل قلب باز داشته باشند.
درمان با استفاده از بالن و استنت یکی از روش‌های موثر برای بیمارانی است که دچار سکته حادّ قلبی شده‌اند یا با انسداد یک، دو یا حتی سه رگ قلبی مواجهند. این روش، عروق تنگ یا مسدود شده قلب را بازسازی می‌کند.
برای اجرای این روش، پس از مشاوره و بررسی دقیق وضعیت بیمار در خصوص بیماری قلبی او، در یک نوبت مناسب که ممکن است در همان روز یا در روزهای پس از آنژیوگرافی باشد، متخصص قلب به کمک تجهیزات ویژه، در محل تنگی عروق کرونر به استنت را تعبیه می‌کند.
استنت‌ها لوله توری مصنوعی از جنس تیتانیوم هستند که در دیواره عروق کرونر قرار می‌گیرند و امکان بازسازی عروق را فراهم می‌کنند. این فرآیند تاثیر مستقیمی در بهبود عملکرد قلب و کاهش خطرات مرتبط با اختلالات عروقی دارد.
درمان با عمل قلب باز و پیوند عروق کرونر یکی از روش‌های مؤثر برای درمان بیمارانی است که شدت و تعداد تنگی‌های کرونر قلب در آنها زیاد است. این روش پس از انجام آنژیوگرافی و تشخیص دقیق نقاط تنگی و انسداد در عروق کرونر انجام می‌شود. این عمل جراحی، با استفاده از رگ‌های کشاله ران و عروق داخل قفسه سینه انجام می‌شود.
این روش عملیاتی پیشرفتهای است که در مواردی که شدت و تعداد تنگی‌های کرونر زیاد باشد و بیمار وضعیت خاصی داشته باشد، توصیه می‌شود. به‌عنوان مثال، اگر بیمار دچار انسداد رگ اصلی سمت چپ قلب (که به عبارتی "Left Main" نیز خوانده می‌شود) شده باشد، این مداخله جراحی به صورت اورژانسی اجرا می‌شود. در این حالت، همکاران جراح قلب باید به سرعت تصمیم‌گیری کنند و عمل قلب باز با پیوند عروق کرونر را انجام دهند تا خون به قلب بازگردد و خطرات جدی مرتبط با این انسداد را کاهش دهند.
جراحی عمل قلب باز، یک کار دقیق و پیچیده است که نیاز به تخصص و تجربه بالای پزشکان جراح قلب دارد. بعد از عمل، بیمار نیاز به مراقبت‌های ویژه دارد و فرآیند بهبودی و بازگشت به عملکرد قلبی طبیعی به مدت زمانی طولانی‌تر ادامه دارد. این روش، برای بسیاری از بیماران مبتلا به مشکلات قلبی، فرصتی دوباره برای زندگی سالم و فعالیت‌های روزمره می‌دهد و نقش مهمی در بهبود کیفیت زندگی آنها ایفا می‌کند.
سی تی آنژیوگرافی یا کرونری سی تی آنژیو یکی از مهم‌ترین روش‌های تصویربرداری پزشکی است که در تشخیص و ارزیابی مشکلات عروق کرونر قلبی به کار می‌رود. این روش از تجهیزات پیشرفته سی تی اسکن بهره می‌برد و در مراکز رادیولوژی انجام می‌شود. در مقابل سی تی اسکن معمولی که بیشتر برای تصویربرداری از اعضای بدون تحرک بدن استفاده می‌شود، سی تی آنژیوگرافی به تصویربرداری از عروق کرونر قلبی می‌پردازد.
برای انجام سی تی آنژیوگرافی، بیمار به دستگاه سی تی اسکن منتقل می‌شود. در زمان تصویربرداری، یک ماده حاجب به عنوان آنژیوگرافی از طریق رگ دست به بدن بیمار تزریق می‌شود. این ماده حاجب با گردش خون به عروق کرونر قلبی می‌رسد و تصاویر دقیق از آنها به وسیله دستگاه سی تی اسکن ثبت و بازسازی می‌شوند.
در این روش، نوع اشعه ایکس و ماده حاجب مورد استفاده، مشابه آنژیوگرافی روتین است، با این تفاوت که ماده حاجب از طریق سیاهرگ‌ها (وریدها) به جای سرخرگ‌ها (شریان‌ها) تزریق می‌شود. تصاویر حاصل سپس توسط کامپیوتر بازسازی می‌شوند و پزشک متخصص قلب آنها را ارزیابی می‌کند. اگر تصاویر نرمال باشند و نشانگرهایی از رسوب کلسیم یا تنگی در عروق کرونر دیده نشود، ممکن است بتوان با اطمینان زیادی نتیجه آزمایش را نرمال اعلام کرد و نیاز به تست‌های تشخیصی بیشتری نباشد.
اما اگر تنگی در عروق کرونر در بیماری با علائم قلبی دیده شود یا میزان رسوب کلسیم در عروق قلبی زیاد باشد، ممکن است نیاز به انجام آنژیوگرافی روتین باشد تا نقاط تنگی و شدت مشکل مشخص شود و برنامه درمانی مناسب تعیین شود. این روش‌ها با همکاری تیم پزشکی تخصصی به تشخیص و درمان بهتر بیماران مبتلا به مشکلات قلبی کمک می‌کنند.
کرونری سی تی آنژیو یک روش پذیرفته شده برای تشخیص وجود و شدت تنگی عروق و ناهنجاری‌های مادرزادی عروق کرونر است. این آزمایش در بیمارانی که با درد قفسه سینه مراجعه می‌کنند و خطر ابتلا به تنگی عروق کرونری (در حد متوسط) دارند، استفاده می‌شود. در این بیماران، می‌توان به جای آزمایش تست ورزش الکتروکاردیوگرافیک و یا اکوکاردیوگرافیک و یا برای تست تکمیلی در مواردی که سایر تست‌ها پاسخ مبهم می‌دهند، از سی تی آنژیوگرافی استفاده کرد.
پزشکان همچنین سی تی انژیو کرونری را برای تشخیص بیماران مشکوک به ناهنجاری مادرزادی عروق کرونر توصیه می‌کنند.
در موارد زیر، انجام سی تی آنژیوگرافی توصیه نمی‌شود:
مقایسه آنژیوگرافی و سی تی آنژیوگرافی مقایسه درستی نیست زیرا هر کدام از این دو روش کاربردها و مزایا و معایب خاص خود را دارند. از این رو، مقایسه میان کیفیت یا بهتر یا بدتر بودن یکی از روش‌ها به نسبت دیگری، ممکن نیست.
آنژیوگرافی روتین اغلب در مواردی استفاده می‌شود که بیمار علائم مهم و خاصی داشته باشد، یا در موارد اورژانسی که نیاز به تصویربرداری فوری دارد. همچنین در افرادی که شدت بیماری عروق قلبی در آنها بسیار بالاست، از آنژیوگرافی روتین استفاده می‌شود. این روش به پزشکان اجازه می‌دهد تا با دقت بالا به علت تنگی‌های عروق کرونر پی ببرند و در صورت لزوم اقدامات درمانی انجام دهند.
در مقابل، سی تی آنژیوگرافی بیشتر در افرادی مورد استفاده قرار می‌گیرد که احتمال تنگی عروق کرونر در آنها کمتر است و هدف اصلی آن بررسی و اطمینان از عدم وجود بیماری است.
هر یک از این دو روش دارای مزایا و معایب خود هستند و انتخاب باید با توجه به وضعیت بالینی و نیاز بیمار، صورت گیرد.
خیر، این دو روش متفاوت هستند. آنژیوگرافی از طریق تزریق ماده حاجب به داخل عروق صورت می‌گیرد، در حالی که سی تی آنژیوگرافی از ترکیب سی تی اسکن و تزریق ماده حاجب استفاده می‌کند. موارد استفاده از این روش‌ها نیز متفاوت است.
خیر، ممکن است در زمان تزریق ماده حاجب به داخل عروق احساس سوزش یا داغی داشته باشید، اما این احساس معمولاً خیلی کوتاه است.
خیر، سی تی آنژیوگرافی در مراکز تصویربرداری انجام می‌شود و نیاز به بستری نیست.
.png)
